ලෝක ප්‍රථමාධාර දිනය / World First Aid Day අදට (සැප්තැම්බර් 14) යෙදී ඇත. මෙම ලිපියෙන්, අනතුරට ලක් වූවන්ට බරපතල තුවාල ඇති අයට ප්‍රථමාධාර ලබා දෙන ආකාරය පිළිබඳ විශේෂඥ උපදෙස් කිහිපයක් අපි බෙදා ගනිමු.
වෛද්‍යමය හදිසි අවස්ථා හැසිරවීමේදී (handling medical emergencies) අවශ්‍යතා ඇති කෙනෙකුගේ ජීවිතයක් බේරා ගැනීමේදී මූලික ප්‍රථමාධාර දැනුමෙන් / basic first aid knowledge සන්නද්ධ වීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. සුළු තුවාලයක් හෝ අසාධ්‍ය තත්ත්වයක් වුවත් බරපතළ තුවාල ලැබූ අයකුට ක්ෂණිකව ප්‍රථමාධාර ලබාදිය යුතු ආකාරය දැන සිටිය යුතුය. එබැවින්, ප්‍රථමාධාර යනු හදිසි ප්‍රතිකාර හෝ රෝගී හෝ තුවාල වූ පුද්ගලයෙකුට නිතිපතා වෛද්‍ය ආධාර පැමිණීමට පෙර ලබා දෙන ප්‍රතිකාර වේ. එබැවින්, අනතුර සිදුවන ස්ථානයේම ප්‍රථමාධාර ලබා දෙනු ඇත. කෙසේ වෙත තුවාල ලැබූ පුද්ගලයින්ට ප්‍රථමාධාර ලබාදීම සම්බන්ධයෙන් තවමත් බොහෝ දෙනකු තුළ නිවැරදි දැනුවත්භාවයක් නොමැත.
බොහෝ විට සිදුවන ‘පොදු ප්‍රථමාධාර වැරදි‘ පහත දැක්වේ
- විශේෂඥ සහාය ක්ෂණික පදනමක් මත කැඳවීම නොවේ: වෛද්‍ය නවනීත් කෞර් කියා සිටියේ විශාල පිරිසකට ක්ෂණික ප්‍රතිකාරයේ වැදගත්කම හඳුනා ගැනීමට නොහැකි වූ බැවින් ඔවුන් තුවාල හෝ අසනීපවල බරපතලකම අවතක්සේරු කර ඇති බවයි. වින්දිතයා සිහිසුන්ව සිටින විට, අධික ලෙස ලේ වහනය වන විට, හුස්ම ගැනීමට අපහසු වූ විට හෝ කම්පන සහගත මොළයේ තුවාලයක් (traumatic brain injury – TBI) ඇති විට යමෙකු අවධානයෙන් සිටිය යුතු අතර උපකාර පැතීම සහතික කළ යුතුය.
- නිසි තුවාල සත්කාර සහතික කරන්න: සමහර අය තුවාලය මත (කහ) හෝ කෝපි දමන්න. කෙසේ වෙතත්, යමෙකු ප්‍රවේශම් විය යුතු අතර අත් සේදීමෙන් එය ආරම්භ කළ යුතුය. තුවාලය ජලයෙන් මෘදු ලෙස පිරිසිදු කර රසායනික ද්‍රව්‍ය හෝ ආලේපන භාවිතයෙන් වළකින්න. දූෂණය වීමේ සම්භාවිතාව අවම කිරීම සඳහා පිරිසිදු රෙදි කඩකින් තුවාලය ආවරණය කරන්න. ආසාදන වැළැක්වීම සඳහා විශේෂඥ උපදෙස් පරිදි නිතිපතා ඇඳුම් මාරු කිරීමට මතක තබා ගන්න.
- වැරදි හෘද පුනර්ජීවනය (Wrong Cardiopulmonary resuscitation – CPR): මූලික ජීවිතාරක්ෂක තාක්‍ෂණයක් වන CPR නිවැරදිව ලබා දීමට, පුද්ගලයා ප්‍රතිචාර දක්වන සහ හුස්ම ගන්නේ දැයි පරීක්ෂා කර වෛද්‍ය උපකාර ලැබෙන තෙක් පපුව සම්පීඩනය කිරීම ආරම්භ කරන්න. CPR පුහුණුව සෑම කෙනෙකුටම වැදගත් වේ.
- අස්ථි බිඳීමක් සමඟ ඇවිදීම: අස්ථි බිඳීමක් ඇති බවට සැකයක් ඇත්නම් චලනය නොවන්න. නිවැරදි රෝග විනිශ්චය සහ ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීම සඳහා උපකාර සඳහා අමතන්න.
- හිසට සිදුවන තුවාල වීම බරපතල ලෙස සැලකිය යුතුය. එබැවින්, සිහිය නැතිවීම, ව්‍යාකූලත්වය, හිසරදය, වමනය ඇත්නම් වහාම වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලබා ගන්න. වෛද්‍ය රෝග විනිශ්චයකින් තොරව තුවාල වූ පුද්ගලයාට නිදා ගැනීමට ඉඩ නොදෙන්න.
- පිළිස්සුම් තුවාල විවෘතව තැබීම වෙනුවට වේදනාව අඩු කිරීම සඳහා පිරිසිදු, නොඇලෙන ඇඳුමක් හෝ රෙදි කඩකින් පිළිස්සුම් තුවාල සිදු කරන්න.
ප්‍රථමාධාර ලබා දීම සඳහා වැදගත් උපදෙස්
- ප්‍රථමාධාර ලබාදීමට පෙර සන්සුන්ව සිටින්න.
- හදිසි සේවා ඇමතීම හෝ සැපයුම් ගෙන ඒම ගැන අවට සිටින්නන්ට උපදෙස් දෙන්න.
- තුවාල වූ පුද්ගලයෙකු සමඟ කටයුතු කරන විට, ඔවුන්ගේ තත්වය ගැන ප්‍රශ්න අසන්න, ඔවුන්ගේ ප්‍රතිචාරවලට අවධානයෙන් සවන් දෙන්න. වින්දිතයාගේ සිහිය සහ හුස්ම ගැනීම පරීක්ෂා කරන්න. ඔහුට/ඇයට අධික රුධිර වහනයක් තිබේදැයි බලන්න. ප්‍රථමාධාර කට්ටලයක් ආධාරයෙන් ඔබේ අත්වල අත්වැසුම් පැළඳීමෙන් පසු පිරිසිදු රෙදි හෝ ගෝස් සමග තුවාලය මත පීඩනය යොදන්න. තුවාලය මත වෙළුම් පටියක් දමන්න.
- හුස්ම ගන්නා කෙනෙකුට උපකාර කිරීම සඳහා හෘද පුනර්ජීවනය (cardiopulmonary resuscitation – CPR) ලබා දෙන්න. හදිසි උපකාර වහාම අමතන්න.
