ඇමෙරිකාව ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ‘ප්‍රධාන බලකොටුව‘ අතහරී !

දශක දෙකක් පැරණි ඇෆ්ගන් සිවිල් යුද්ධයේ තීරණාත්මක කඩඉමක් සනිටුහන් කරමින් එක්සත් ජනපදය හා නේටෝ හමුදා තලේබාන් සටන්කාමීන්ට එරෙහි යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය ලෙස භාවිත කළ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ බග්‍රාම් (Bagram) ගුවන් හමුදා කඳවුරෙන් ඉවත්ව ගියේය.

ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් විදේශ හමුදා සම්පූර්ණයෙන් ඉවත් වීම අත ළඟ බවට මෙය පැහැදිලි සංඥාවක් වශයෙන් සැලකිය හැකිය. නමුත් විදේශ හමුදා ඉවත් වීම සමග තලේබාන් සටන්කාමීන් තව දුරටත් ශක්තිමත් විය හැකි බව නිරීක්ෂකයින්ගේ අදහසයි.

මේ අතර එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ජෝ බිඩෙන් පවසා ඇත්තේ ලබන සැප්තැම්බර් 11 වන විට එක්සත් ජනපද හමුදා සම්පූර්ණයෙන් ඉවත්කර ගන්නා බවයි. සැප්තැම්බර් 11 අවසාන දිනය යනු 2001/09/11 වන දින ඇමරිකාවට එල්ල වූ මරාගෙන මැරෙන ප‍්‍රහාරයේ 20 වැනි සංවත්සරය වන අතර 9/11 ප්‍රහාරයෙන් 3,000 කට ආසන්න පිරිසක් මිය ගියහ.

1990 දශකයේ සිට රට පාලනය කළ තලේබාන් සංවිධානයේ සහය ඇතිව එවකට ඇෆ්ගනිස්ථානය පදනම් කරගත් ජාත්‍යන්තර ජිහාඩ් කණ්ඩායමක් වන අල්කයිඩා විසින් මෙම ප්‍රහාර සිදු කරන ලදී. කණ්ඩායම් දෙකම පරාජය කිරීම සඳහා එක්සත් ජනපදය ප්‍රමුඛ සන්ධානයක් එම වසර අගදී ඇෆ්ගනිස්ථානය ආක්‍රමණය කළේය.

ඇමරිකාවට දැන් අවශ්‍ය වී ඇත්තේ මිනිස් ජීවිතවල විශාල පිරිවැය සහ විශාල වියදම සමඟ සිය දීර්ඝම යුද්ධය අවසන් කිරීමට ය.

මෑතක් වන තුරුම එක්සත් ජනපද භටයන් 2,500-3,500 ක් පමණ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ රැඳී සිටිනු ඇතැයි සිතූ අතර ඔවුන් පිටත්ව යන විට ඇමරිකානු සොල්දාදුවන් 1,000 කටත් වඩා අඩු සංඛ්‍යාවක් රැඳී සිටිනු ඇත. මැයි මාසය වන විට ඇෆ්ගනිස්ථානයේ තවත් සභාග හමුදා 7,000ක් පමණ සිටි නමුත් බොහෝ දෙනා දැන් පිටව ගොස් ඇති බව විශ්වාස කෙරේ. ජර්මනිය සහ ඉතාලිය බදාදා සිය මෙහෙයුම් ප්‍රකාශයට පත් කළහ.

මේ අතර, විදේශීය බලවේගයන්ගෙන් ඉවත්වීමෙන් පසු නව සිවිල් යුද්ධයක් පුපුරා යා හැකිය යන බිය වර්ධනය වී තිබේ.

තලේබාන් සංවිධානයේ ඉහළ ඉලක්කයක

බග්රාම් යනු ඉදිරියේදී සිදුවිය යුතු දේ පිළිබඳ සීනුවකි. ඇමරිකානු මිලිටරි ශක්තියේ මෙම සංකේතය කලක් සෝවියට් හමුදාවන්ගේ බලකොටුවක් විය. දැන් ඇෆ්ගනිස්ථාන ආරක්ෂක අංශ ඉතා ඉක්මනින් මෙම නගරය නගරය තුළ සුරක්ෂිත වීමේ අභියෝගයට මුහුණ දෙනු ඇත.

බග්රාම් ඉතා වැදගත් – සංකේතාත්මක හා උපායමාර්ගික කලාපයකි. රට පුරා බලය තහවුරු කර ගනිමින් සිටින තලේබාන් සටන්කරුවන්ට මෙම ත්‍යාගය හිමි වේ. පසුගිය ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී පවා බග්රාම් පදිංචිකරුවන් කියා සිටියේ තලේබාන් සංවිධානය දැනටමත් ඔවුන් අතර සිටින බවයි.

බග්රාම් එතරම් වැදගත් වන්නේ ඇයි?

ගුවන් තොටුපළ කාබුල් නගරයට කිලෝමීටර 40 ක් උතුරින් පිහිටා ඇති අතර එය නම් කර ඇත්තේ අසල ගමක නමකිනි. 1980 ගණන්වල සෝවියට් සංගමය ඇෆ්ගනිස්ථානය අත්පත් කරගත් විට මෙම ගුවන්තොටුපොළ ගොඩනංවන ලදී. එක්සත් ජනපදය ප්‍රමුඛ සන්ධාන හමුදා 2001 දෙසැම්බරයේ දී ඉදිරියට ගිය අතර එය හමුදා 10,000 ක් පමණ රඳවා තබා ගත හැකි විශාල කඳවුරක් දක්වා වර්ධනය විය.

එය ධාවන පථ දෙකකින් යුක්ත වන අතර එක් ධාවන පථයක් කිලෝමීටර් 3.6 ක් දිගය. විශාල භාණ්ඩ හා බෝම්බ ගුවන් යානා එහි ගොඩ බැස්සවිය හැකිය.

ගුවන් යානා 110ක් එකවර නැවැත්විය හැකි ස්ථාන එහි ඇති අතර ඒවා පිපිරුම්වලට ඔරෙත්තු දෙන බිත්ති වලින් ආරක්ෂා කර ඇත. ඇඳන් 50 කින් යුත් රෝහලක්, මෙහෙයුම් ශාලා තුනක් සහ නවීන දන්ත සායනයක් ඇති බව ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් වාර්තා කරයි.

කියුබාවේ කුප්‍රකට එක්සත් ජනපද හමුදා බන්ධනාගාරයෙන් පසුව ‘ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ග්වාන්ටනාමෝ‘ ලෙස හැදින්වූ ප්‍රධාන බන්ධනාගාරය ද මෙම ගොඩනැගිලි අතර විය.

ඊළඟට කුමක් සිදුවේද?

ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ඉහළම එක්සත් ජනපද අණදෙන නිලධාරී ජෙනරාල් ස්කොට් මිලර් ඇෆ්ගන් ජනාධිපතිවරයා හමුවී “අඛණ්ඩව එක්සත් ජනපද ආධාර සහ සහයෝගීතාව” පිළිබඳව සාකච්ඡා කළ බව එක්සත් ජනපද ජනාධිපති කාර්යාලය සිකුරාදා ට්වීට් පණිවුඩයක් නිකුත් කරමින් කියා සිටියේය.

එක්සත් ජනපද භටයින් 650 ක් පමණ තව දුරටත් ඇෆ්ගනිස්ථානය තුළ රැඳී සිටීමට අපේක්ෂා කරන බව ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් වාර්තා කරයි. රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින්ට ආරක්ෂාව සැපයීම සහ කාබුල්හි ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ඔවුන් සහාය වනු ඇත. ඔවුන් තුර්කියේ භටයන් සමඟ ගුවන්තොටුපල මුර කරන අතර එහි ආරක්ෂාව සඳහා නව ගිවිසුමක් ගැන ඇෆ්ගනිස්ථාන රජය සමඟ සාකච්ඡා කරමින් සිටී.

අනෙකුත් ඇමරිකානු හමුදා කාබුල්හි එක්සත් ජනපද තානාපති කාර්යාලය ආරක්ෂා කරනු ඇති බව වාර්තා වේ.

හමුදා විශ්ලේෂකයින් පවසන්නේ කාබුල් ආරක්ෂා කිරීමට සහ තලේබාන් සංවිධානය පසුපසට තල්ලු කිරීමට ඇෆ්ගනිස්ථාන රජයට බග්‍රාම් පාලනය පවත්වා ගැනීමට ඇති හැකියාව ඉතා වැදගත් වනු ඇති බවයි.

“මෙතැන් සිට ඇෆ්ගනිස්ථාන හමුදා එය ආරක්ෂා කර ත්‍රස්තවාදයට එරෙහිව සටන් කිරීමට යොදා ගනු ඇත” යැයි ඇෆ්ගනිස්ථාන ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශ ප්‍රකාශක ෆවාඩ් අමන් සිකුරාදා ට්වීට් කළේය.

පසුගිය වසරේ පෙබරවාරියේ දී එක්සත් ජනපදය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසු තලේබාන් සන්ධාන හමුදාවන්ට එරෙහි ප්‍රහාර නතර කළ අතර ජාත්‍යන්තර ජිහාඩ් කණ්ඩායම් සමඟ සහයෝගීතාව අවසන් කරන බවට ද පොරොන්දු විය.

එහෙත් සටන්කාමීන් දිගින් දිගටම රජයේ හමුදාවන්ට එරෙහිව සටන් කරති. සෑම උදෑසනකම රාත්‍රි සටන් පිළිබඳ නැවුම් වාර්තා ගෙන එන බව බීබීසීයේ දකුණු ආසියාවේ කර්තෘ ජිල් මැක්ගීවරිං පවසයි. 

සමහර වාර්තා වලට අනුව, සමගි සන්ධානයකට පැමිණීමෙන් පසු දරුණුතම ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා ජූනි මාසයේ සිදු වූ අතර සිය ගණනක් ජීවිත අහිමි විය. බොහෝ පාසල්, රජයේ ගොඩනැගිලි සහ විදුලි කුළුණු දැන් අලාභහානි හෝ විනාශ වී ඇති හෙයින් ද අසීරු සංවර්ධනය තර්ජනයට ලක්ව ඇත.

තලේබාන් ප්‍රකාශකයෙකු වන සබිහුල්ලා මුජාහිඩ්, එක්සත් ජනපදය බග්‍රාම් වෙතින් ඉවත්වීම සාදරයෙන් පිලිගනිමින් ඒඑෆ්පී ප්‍රවෘත්ති ඒජන්සියට පවසා ඇත්තේ ඇෆ්ගනිස්ථානුවන් අතර ඔවුන්ගේ අනාගතය පිළිබඳව තීරණය කිරීමට එය මග පෑදෙන බවයි.

මෙම යුද්ධය ඇෆ්ගනිස්ථාන සිවිල් වැසියන් 47,000 කට වැඩි පිරිසකගේ සහ ඇෆ්ගනිස්ථාන හමුදා 70,000 කට ආසන්න සංඛ්‍යාවකගේ ජීවිත මෙන්ම එක්සත් ජනපද සොල්දාදුවන් 2442 දෙදෙනකුගේ සහ එක්සත් ජනපද පුද්ගලික ආරක්ෂක කොන්ත්‍රාත්කරුවන් 3800කට වැඩි පිරිසකගේ සහ අනෙකුත් රටවල සොල්දාදුවන් 1,144 දෙනකුගේ ජීවිත බිළිගත් බව විශ්වාස කෙරේ.

ඇෆ්ගන් යුද්ධය වෙනුවෙන් එක්සත් ජනපදය ඩොලර් ට්‍රිලියන 2.62ක් වැය කර ඇති බව ඇස්තමේන්තු කර ඇත.

බී.බී.සී වාර්තාවකි – සැකසුම – තීක්ෂණ වෙළෙන්එගොඩ