නව කොරෝනා වයිරසයෙන් දූෂිත පෘෂ්ඨයන් ස්පර්ශ කිරීමෙන් අපට කොවිඩ් -19 ආසාදනය විය හැකිය. නමුත් මිනිස් සිරුරෙන් පිටත වෛරසය කොපමණ කාලයක් පැවතිය හැකිද යන්න තවමත් විවාදිතය
Covid-19 පැතිරී ඇති ආකාරයටම පෘෂ්ඨයන් (කඩදාසි, කාඩ්බෝඩ්, සීට්කවර ආදි වශයෙන් බොහෝ දේ) කෙරෙහි අපගේ බිය ද පවතී. ලොව පුරා පොදු ස්ථානවල දැන් හුරුපුරුදු දර්ශන කිහිපයක් තිබේ.
මිනිසුන් වැලමිටෙන් දොරවල් ඇරීමට උත්සාහ කරන අතර, මගීන් දුම්රිය ගමනේ දී ඉතා දක්ෂ ලෙස අනෙකාගෙන් ඉවත්ව සිටී, ඒ අතර යම් කිසි ආධාරකයක් අල්ලා ගැනීමකින් තොරව යමන් කිරීමට වෙහෙස ගනී. මේ අතර කාර්යාල සේවකයින් සෑම උදෑසනකම ඔවුන්ගේ මේස පිරිසිදු කිරීමට අමතක නොකරති. මේවා අපි මීට පෙර නොදැක සිටි දේය. කොරෝනා වසංගතය අපට අලුත් සෞඛ්‍ය පුරුදු රැසක් කියා දී ඇත. එය යහපත් තත්ත්වයකි. කොරෝනා පාලනයට ඍජුව දායක වන දෙයකි.
නව කොරෝනා වයිරසයෙන් වඩාත් දරුණු ලෙස පීඩාවට පත් ප්‍රදේශවල, හෝටල්, උද්‍යාන සහ පොදු වීදිවල විෂබීජ නාශක ඉසීමට ආරක්ෂිත ඇඳුම් ඇඳ සිටින කම්කරුවන්ගේ කණ්ඩායම් යවා ඇත. කාර්යාල, රෝහල්, සාප්පු සහ ආපනශාලා පිරිසිදු කිරීමේ පාලන තන්ත්‍ර වැඩි කර ඇත. සමහර නගරවල, හොඳ ස්වේච්ඡා සේවකයෝ ATM යන්ත්‍ර පිරිසිදු කිරීමට රාත්‍රියේදී පවා පිටත්ව යති.
උණ ඇතුළු බොහෝ ශ්වසන වෛරස් මෙන්, කෝවිඩ් -19 ආසාදනය වූ පුද්ගලයෙකුගේ නාසය සහ මුඛයෙන් මුදා හරින කුඩා ජල බිඳිති (කෙළ) වල කැස්ස ඇති වන විට පැතිර යා හැකිය. එක් කැස්සකට මේ ආකාරයේ ජල බිදිති 3000ක් පමණ නිපදවිය හැකි බව ගණන් බලා ඇත.
මෙම අංශු වෙනත් පුද්ගලයින්, ඇඳුම් හා අවට පෘෂ්ඨයන් මත පතිත විය හැකි නමුත් සමහර කුඩා අංශු වාතය හා එක්විය හැකිය. එපමණක් නොව කොරෝනා වෛරසය මළ, මුත්‍රා සමග ද තව දුරටත් ව්‍යාප්ත වන බවට සාධක ඇත. එබැවින් වැසිකිළියට ගිය පසු අත් හොඳින් සෝදා නොගන්නා ඕනෑම කෙනෙකුට ඔවුන් ස්පර්ශ කරන ඕනෑම දෙයක් අපවිත්‍ර විය හැකිය.
ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය සහ වෙනත් සෞඛ්‍ය බලධාරීන් අවධාරණය කර ඇත්තේ, අත් සේදීම සහ දිනපතා ස්පර්ශ වන පෘෂ්ඨයන් පිරිසිදු කිරීම සහ විෂබීජ හරණය කිරීම යන දෙකම කොවිඩ් -19 පැතිරීම වැළැක්වීමට ප්‍රධාන වන බවයි.
රෝග පාලනය හා වැළැක්වීමේ මධ්‍යස්ථාන වලට අනුව, වෛරසය සමඟ මතුපිටක් හෝ වස්තුවක් ස්පර්ශ කර තමාගේම මුහුණ ස්පර්ශ කිරීම ‘‘වෛරසය පැතිරෙන ප්‍රධාන ක්‍රමය‘ යැයි සිතයි. එසේ වුවද ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය සහ වෙනත් සෞඛ්‍ය බලධාරීන් අවධාරණය කර ඇත්තේ, අත් සේදීම සහ දිනපතා ස්පර්ශ වන පෘෂ්ඨයන් පිරිසිදු කිරීම සහ විෂබීජ හරණය කිරීම යන දෙකම කොවිඩ් -19 පැතිරීම වැළැක්වීමට ප්‍රධාන වන බවයි. එබැවින් අපවිත්‍ර වූ පෘෂ්ඨයන්ගෙන් කොපමණ හානියක් සිදුවන්නේ දැයි අප තවමත් නොදන්නා නමුත් විශේෂඥයින් උපදෙස් දෙන්නේ පරෙස්සම් වන ලෙසයි.
අපැහැදිලි වී ඇති එක් අංගයක් වන්නේ කොවිඩ් -19 රෝගයට හේතු වන වෛරසයේ නම වන SARS-CoV-2 මිනිස් සිරුරෙන් පිටත පැවතිය හැකිද යන්නයි. සාර්ස් සහ මර්ස් ඇතුළු අනෙකුත් කොරෝන වෛරස් පිළිබඳ සමහර අධ්‍යයනවලින් හෙළි වූයේ ඒවා නිසි ලෙස විෂබීජහරණය නොකළහොත් දින 09ක් තරම් කාලයක් ලෝහ, වීදුරු සහ ප්ලාස්ටික් මත ජීවත් විය හැකි බවයි. ඇතැමුන්ට අනුව මෙම වෛරසයට අඩු උෂ්ණත්වවලදී දින 28 ක් පමණ රැඳී සිටිය හැකිය.
කොරෝනා වයිරසයන් නොනැසී පැවතිය හැකි ස්ථාන අනුව විශේෂයෙන් ඔරොත්තු දෙන බව හොඳින් දනී. නව කොරෝනා වයිරසයේ ව්‍යාප්තියට මෙය බලපාන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව පර්යේෂකයන් දැන් වැඩි විස්තර තේරුම් ගැනීමට පටන් ගෙන තිබේ.
නමුත් NIH අධ්‍යයනයෙන් සොයාගෙන ඇත්තේ SARS-CoV-2 වෛරසය කාඩ්බෝඩ් මත පැය 24 ක් දක්වා – සහ ප්ලාස්ටික් හා මල නොබැඳෙන වානේ මතුපිට දින 2-3 ක් දක්වා පවතින බවයි. ( ඔබේ ජංගම දුරකථනය ලක්ව ඇති අවධානම සිතට ගන්න)
කාඩ්බෝඩ් වැනි ද්‍රව්‍ය වලට වඩා Covid-19 වෛරසය දෘඩ පෘෂ්ඨයන් මත නොනැසී පවතිනු ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ.
එක්සත් ජනපදයේ ජාතික සෞඛ්‍ය ආයතනවල US National Institutes of Health (NIH) වෛරස් විද්‍යාඤයෙකු වන නීල්ට්ජේ වැන් ඩොරමාලෙන් සහ මොන්ටානා හි හැමිල්ටන් හි රොකී කඳුකර රසායනාගාරවල ඇගේ සගයන් විසින් SARS-CoV-2 විවිධ පෘෂ්ඨයන් මතුපිට කොපමණ කාලයක් පැවතිය හැකිද යන්න පිළිබඳ පළමු පරීක්ෂණ කිහිපයක් සිදු කර ඇත.
නිව් එංගලන්තයේ වෛද්‍ය සගරාවේ ප්‍රකාශයට පත්කර ඇති ඔවුන්ගේ අධ්‍යයනයෙන් පෙනී යන්නේ වෛරසය (ජල / කෙළ බිදිති ලෙස) වාතය හා එක් වීමෙන් පසු පැය 03ක් දක්වා ජීවත් විය හැකි බවයි. ප්‍රමාණයෙන් මයික්‍රොමීටර 1-5 අතර සිහින් ජල බිඳිති (මිනිස් හිසකෙස් පළලට වඩා 30 ගුණයක් කුඩා) නිශ්චල වාතයේ පැය කිහිපයක් රැදී සිටිය හැකිය.
එහි අර්ථය වන්නේ වායු සමීකරණ පද්ධතිවල සංසරණය වන වෛරසය උපරිම වශයෙන් පවතින්නේ පැය කිහිපයක් පමණක් බවයි.
නමුත් NIH අධ්‍යයනයෙන් සොයාගෙන ඇත්තේ SARS-CoV-2 වෛරසය කාඩ්බෝඩ් මත පැය 24 ක් දක්වා – සහ ප්ලාස්ටික් හා මල නොබැඳෙන වානේ මතුපිට දින 2-3 ක් දක්වා පවතින බවයි. ( ඔබේ ජංගම දුරකථනය ලක්ව ඇති අවධානම සිතට ගන්න)
සොයාගැනීම් වලට අනුව වෛරසය දොර අල්ලු, ප්ලාස්ටික් ආලේපිත හෝ ලැමිෙන්ටඩ් සහ වෙනත් දෘඩ පෘෂ්ඨ මත දිගු කාලයක් පැවතිය හැකිය. කෙසේවෙතත්, තඹ පෘෂ්ඨයන් පැය හතරකින් පමණ වෛරසය විනාශ කිරීමට පෙළඹෙන බව පර්යේෂකයෝ සොයා ගත්හ.
නමුත් වේගවත් විකල්පයක් ඇත: 62-71% ඇලේකොහොල් හෝ 0.5% හයිඩ්‍රජන් පෙරොක්සයිඩ් බ්ලීච් හෝ 0.1% සෝඩියම් හයිපොක්ලෝරයිට් අඩංගු ගෘහස්ථ බ්ලීච් සමග පෘෂ්ඨයන් විෂබීජහරණය කිරීමෙන් මිනිත්තුවක් තුළ කොරෝනා වෛරසය අක්‍රිය කළ හැකි බව පර්යේෂණවලින් හෙළි වී තිබේ . ඉහළ උෂ්ණත්වය හා ආර්ද්‍රතාවය අනෙකුත් කොරෝනා වෛරසයන් ඉක්මනින් මියයෑමට හේතු වේ. පර්යේෂණයන් පෙන්වා දී ඇත්තේ සාර්ස් වලට හේතු වන සම්බන්ධිත කොරෝන වෛරසය සෙල්සියස් අංශක 56ට වඩා වැඩි උෂ්ණත්වයකින් මරා දැමිය හැකි බවයි. (මෙවැනි උෂ්ණත්වයක් ඇති ජලය ස්නානය කළහොත් සම පිළිස්සී යා හැකියි)
ආසාදිත පුද්ගලයෙකු විසින් මුදා හරිනු ලබන කෙළ / ජල බිදිති වල කොරෝනා වෛරස් අංශු කීයක් තිබේද යන්න පිළිබඳ දත්ත නොමැති වුවද, උණ වෛරසය පිළිබඳ පර්යේෂණවලින් පෙනී යන්නේ කුඩා ජල බිඳිති වල ඉන්ෆ්ලුවෙන්සා වෛරස් අංශු 10,000 ගණනක් අඩංගු විය හැකි බවයි. කෙසේ වෙතත්, මෙය වෛරසය මත පදනම්ව වෙනස් විය හැකිය.
කෙසේවෙතත්, තඹ පෘෂ්ඨයන් මත පැය හතරකින් පමණ වෛරසය විනාශ කිරීමට පෙළඹෙන බව පර්යේෂකයෝ සොයා ගත්හ
විෂබීජ නාශක කිරීමට අපහසු ඇඳුම් සහ වෙනත් පෘෂ්ඨයන් මත කොරෝන වෛරසයට කොපමණ කාලයක් ජීවත් විය හැකිද යන්න තවමත් පැහැදිලි නැත.
කෙසේ වෙතත්, කාඩ්බෝඩ් වල අවශෝෂක ස්වාභාවික තන්තු, ප්ලාස්ටික් හා ලෝහ වලට වඩා ඉක්මනින් වෛරසය වියළීමට හේතු විය හැකි බව රොකී මවුන්ටන් රසායනාගාරයේ වෛරස් පරිසර විද්‍යා අංශයේ ප්‍රධානී සහ එන්අයිඑච් අධ්‍යයනයට නායකත්වය දුන් අයගෙන් කෙනෙක් යෝජනා කරයි.
“අපි අනුමාන කරන්නේ සිදුරු සහිත ද්‍රව්‍ය නිසා එය / කොරෝන වෛරසය වේගයෙන් වියළී යන අතර තන්තු වලට ඇලී සිටිය හැකි” බවයි. උෂ්ණත්වයේ හා ආර්ද්‍රතාවයේ වෙනස්වීම් එය කොපමණ කාලයක් පැවතිය හැකිද යන්නට ද බලපානු ඇති අතර, වාතයේ අත්හිටවූ ජල බිඳිතිවල වැඩි නිරාවරණයක් ඇති බැවින් එය ස්ථායී නොවීමට හේතුව පැහැදිලි කළ හැකිය. [අපි] දැනට උෂ්ණත්වය හා ආර්ද්‍රතාවයේ බලපෑම වඩාත් විස්තරාත්මකව විමර්ශනය කිරීම සඳහා පසු විපරම් අත්හදා බැලීම් කරමින් සිටිමු.”
මන්ස්ටර්ට අනුව වෛරසයට මෙතරම් කාලයක් රැඳී සිටීමට ඇති හැකියාව අවධාරණය කරන්නේ අත් පිරිසිදු කිරීම සහ මතුපිට පිරිසිදු කිරීමේ වැදගත්කම පමණි.
“මෙම වෛරසය විවිධ මාර්ග ඔස්සේ සම්ප්‍රේෂණය වීමේ හැකියාවක් ඇත,” ඔහු පවසයි.
* මෙම ලිපිය 2020 මාර්තු 18 වන දින සංස්කරණය කරන ලද්දේ නීල්ට්ජේ වැන් ඩොරමාලෙන් සහ සගයන් විසින් කරන ලද පර්යේෂණ පත්‍රය දැන් නව එංගලන්ත වෛද්‍ය සඟරාවේ ප්‍රකාශයට පත් කර ඇති බැවිනි. ස්වාභාවික තන්තු මත වෛරසයේ පැවැත්ම පරීක්ෂා කර ඇත්තේ කාඩ්බෝඩ් වලින් පමණක් බව ද පැහැදිලි කර ඇත.
සම්මානලාභී විද්‍යා වෙබ් අඩවියක් ලෙස, නව කොරෝනා වයිරස් යාවත්කාලීනය වටා සාක්ෂි මත පදනම් වූ විශ්ලේෂණයන් සහ මිථ්‍යාවන් බිඳ දැමීමේ කථා ඔබ වෙත ගෙන ඒමට බීබීසී ෆියුචර් කැපවී සිටී.
බීබීසී ෆියුචර් ඇසුරිණි – සැකසම – තුෂාධවි
