‘කොම්පෝස්ට්‘ නිෂ්පාදනය යනු ක්ෂුද්ර ජීවීන්ගේ මාර්ගයෙන් ශාක කොටස් හා සත්ව අපද්රව්ය දිරාපත් කිරීම මඟින් හි්යුමස් වැනි සරල කාබනික ද්රව්ය නිපදවා ගැනීමේ ක්රියාවලියයි.
වාණිජ වටිනාකමක් ඇති ප්රධාන කාබනික පොහොරක් ලෙස කොම්පෝස්ට් හැඳින්විය හැක. කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනය පරිසරයට, සමාජයට හා කෘෂි කර්මාන්තයට ප්රයෝජන ගණනාවක් ලබා දෙන ක්රියාවලියකි.
කොම්පෝස්ට් පොහොරක් ලෙස නිපදවනු ලැබූව ද එමඟින් පරිසරයට සිදුවන මෙහෙය ද සුළුපටු නොවේ. නාගරික පරිසරයක දී මෙය අපද්රව්ය කළමනාකරණයට බෙහෙවින් උපකාරි වේ. අපද්රව්ය ක්රමවත්ව කළමනාකරණය කරන ක්රමවේදයක් ලෙස කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනය හැඳින්විය හැකිය. කොම්පෝස්ට් පොහොර ලෝකයේ පැරණිම පොහොරක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය. වෙනත් කාබනික අපද්රව්ය මෙන් නොව එහි සුවිශේෂි ලක්ෂණ ගණනාවක් දක්නට ලැබේ.
පරිසරයට ඇති වාසි
- අපද්රව්ය නිසි කළමනාකරණයකට අවස්ථාවක් උදා වීම.
- අපද්රව්යවල අන්තර්ගත රෝගකාරක හා වල් පැළෑටි බීජ විනාශ වීම.
- පරිසරය පිරිසිදුව තබා ගැනීමට හැකි වීම.
- පරිසරය හා භූගත ජලය දූෂණය අවම වීම.
සමාජයට ඇති වාසි
- රැකියා අවස්ථා වැඩි වීම.
- අපද්රව්ය සඳහා වාණිජමය වටිනාකමක් ලැබීම.
- වාණිජ කර්මාන්තයක් බිහි වීම.
- කොම්පෝස්ට් යෙදීමෙන් රසායනික පොහොර අඩුකර යෙදිය හැකි නිසා විදේශ විනිමය ඉතිරි කරගත හැකි වීම.
කෘෂිකර්මාන්තයට ඇති වාසි
- සාර්ථක බෝග වර්ධනය
- බෝග අස්වැන්න වැඩි වීම.
- වෙනත් කාබනික අපද්රව්ය හා සැසදීමේදී පසට පෝෂ්ය පදාර්ථ ඉක්මනින් ලබාදීමේ හැකියාව.
- කොම්පෝස්ට් මඟින් ශාක පෝෂක සමතුලිතව ලබාදීමේ හැකියාව.
- රසායනික පොහොර වල කාර්යක්ෂමතාවය වැඩි කිරීම.
- පසේ රසායනික, භෞතික හා ජීව විද්යාත්මක ලක්ෂණ දියුණු වීම.
- බෝග අවශේෂ හා වෙනත් අපද්රව්ය නිසි පරිදි කළමනාකරණය කිරීමෙන් බෝගවල රෝග හා පළිබෝධ හානි අවම වීම.
- පසේ සෝදා පාළුව අවම වීම.
- පාංශු ජීවීන් වන ගැඩවිලුන් හා වෙනත් ක්ෂුද්ර ජීවීන්ගේ ගහනය වැඩි වීම.
කොම්පෝස්ට් පොහොරවල වැදගත්කම
- කොම්පෝස්ට් නිපදවීමට භාවිතා කල අමුද්රව්ය මෙන් නොව හොඳින් දිරාපත් වූ තත්ත්වයේ පැවතීම.
- කොම්පෝස්ට් හි අන්තර්ගත පොaෂ්ය පදාර්ථ සැලකිය යුතු ලෙස ද්රාව්ය තත්වයේ පැවතීම.
- කොම්පෝස්ට් හි අන්තර්ගත පෝෂ්ය පදාර්ථ ඉක්මනින් හා පහසුවෙන් බෝගවලට උරාගත හැකි වීම.
- කාබනික අමුද්රව්යවලට වඩා කොම්පෝස්ට් සඳහා බෝග ඉක්මනින් ප්රතිචාර දැක්වීම.
- නිපදවාගත් කොම්පෝස්ට් අමුද්රව්යවලට වඩා අඩු පරිමාවකින් යුක්ත වීම.
- අමුද්රව්ය ගණනාවක් භාවිතා කර ඇති නිසා කොම්පෝස්ට් වැඩි පෝෂ්ය පදාර්ථ ප්රමාණයක් අන්තර්ගතවීම.
- දිරාපත් නොවූ අමුද්රව්ය මෙන් නොව කොම්පෝස්ට් වගාවකට යෙදීම පහසු වීම.
- පරිමාව අඩුවීම නිසා ගබඩා කිරීමේ පහසුව.
- සමහර කාබනික අපද්රව්ය මෙන් විවිධ හානි දක්නට නොලැබීම. (උදා:තණ fldළ හා ගොම වැනි දෑ දැමීමෙන් වල් ඇට පැළවීම හා කුකුල් පොහොරවල දක්නට ලැබෙන සැර බව නිසා පැළ පිච්චීම වැනි දෑ සිදු නොවීම.)
- වාණිජ වටිනාකමක් තිබීම.
- වෙනත් කාබනික පොහොර මෙන් මූලික පොහොර ලෙස පමණක් නොව බෝගයක වර්ධක අවස්ථාවේදී පවා මතුපිට පොහොරක් ලෙස යෙදීමට හැකි වීම.
කොම්පෝස්ට් හි සුවිශේෂි ලක්ෂණ
- කාබනික පොහොර අතුරින් බෝගවලට වඩාත්ම සුදුසු පොහොරක් වීම.
- සමතුලිත හා වැඩි පෝෂ්ය පදාර්ථ ප්රමාණයක් අඩංගු කොම්පෝස්ට් පොහොර නිපදවා ගැනීමේ හැකියාව.
- බෝග වගාවට උපකාර වන විවිධ ක්ෂුද්ර ජීවීන් අන්තර්ගත වීම.
- වාණිජව නිෂ්පාදනය කරනු ලබන නිසා අවශ්ය ප්රමාණ සපයා ගැනීමේ පහසුව.
- සමාජයේ බොහෝ දෙනා වැඩි කැමැත්තක් දක්වන කාබනික පොහොර වීම.
- ප්රමිතියෙන් යුක්තව කොම්පෝස්ට් නිපදවීමේ හැකියාව.
- බොහෝ දෙනා හට සිත්ගන්නා සුළු පැහැයකින් යුක්ත වීම.
- කුඩක් ලෙස හෝ කුඩා කැබැලි ලෙස පැවතීම නිසා යෙදීමට හා පරිහරණයට පහසු වීම.
- පෝෂ්ය පදාර්ථ අවශ්ය ප්රමාණ අන්තර්ගත කොම්පෝස්ට් නිපදවා ගැනීමේ හැකියාව.
- පෝෂ්ය පදාර්ථ සියල්ලම පාහේ පහසුවෙන් සැපයීමේ හැකියාව.
- සත්ත්ව පොහොර මෙන් දුඟඳක් නොතිබීම
කොම්පෝස්ට් හි අන්තර්ගත දෑ
ජීර්ණය වූ කාබනික ද්රව්ය, මැරුණු ක්ෂුද්ර ජීවීන්, නොමැරුණු ක්ෂුද්ර ජීවීන්, භාවිතා කළහැකි අමුද්රව්ය, කොළ වර්ග, බෝග අවශේෂ, ජලජ ශාක. සත්ව අපද්රවය, වල් පැලෑටි, කුණු රොඩු ආදිය
අමුද්රව්යවර්ග දෙකකි
- ඉක්මණින් දිරාපත් වන අමුද්රව්ය
- දිරාපත්වීමට අපහසු අමුද්රව්ය
දිරාපත්වීමට අපහසු අමුද්රව්ය
දහයියා, වියළි වල් පැළෑටි, පිදුරු හා වෙනත් වියළි බෝග අවශේෂ, වියළි කොළ, ලී කුඩු කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදී උසස් තත්වයේ කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනය සඳහා අමුද්රව්ය ගණනාවක් භාවිතා කිරීම වැදගත් වේ.
කොළ පොහොර
කොළ වර්ග
මේ සඳහා පහත සඳහන් කොළ වර්ග වඩාත් සාර්ථකව භාවිතා කළහැකිය. ග්ලිරිසීඩියා, ඉපිල් ඉපිල්, වල් සූරියකාන්ත, සන් හෙම්ප්, ගංසූරිය, කැකුණ, එරබදු යනාදිය. කෙසේ නමුත්, මේ සඳහා ප්රදේශයේ සුලභ ඕනෑම කොළ වර්ගයක් භාවිතා කිරීමේ හැකියාව ඇත.
කොළ වර්ග භාවිතා කිරීමේ වැදගත්කම
- ඉක්මණින් දිරාපත් වීමේ හැකියාව.
- කොම්පෝස්ට් හි වැඩි නයිට්රජන් ප්රමාණ අන්තර්ගත වීම.
- නිෂ්පාදනය කරනු ලබන කොම්පෝස්ට් හි හොඳ පැහැයක් ලබාගත හැකි වීම.
තෝරගත් කොළ පොහොර හා පිදුරුවල අන්තර්ගත ප්රධාන ශාක පෝෂක ප්රමාණයන්
විවිධ බෝග අවශේෂ වුවද සුලභතාවය මත කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට අමුද්රව්ය ලෙස භාවිතා කල හැකිය.විශේෂයෙන් විවිධ බෝග අවශේෂ කාබනික පොහොර ලෙස භාවිතා කිරීමේදී කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනය කර භාවිත කිරීම වැදගත්ය. එයට හේතුව, බෝග අවශේෂ වල දක්නට ලැබෙන විවිධ රෝගකාරක පවා විනාශ වීම කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදී සිදු වීමයි.
බෝග අවශේෂ ලෙස පහත දෑ භාවිතා කල හැකිය
පිදුරු, එළවළු බෝග අවශේෂ, වෙළඳපොල එළවළු අවශේෂ, වෙනත් බෝග අවශේෂ
මෙම බෝග අවශේෂ දිරාපත් නොකර එක එල්ලේ වගාවට යෙදීමෙන් විවිධ ගැටළු ඇති වන අතර,දිරාපත් වීමට සැලකිය යුතු කාලයක් ගත වේ. මෙවැනි බෝග අවශේෂ බෝග වගාවට සාර්ථකව භාවිත කලහැකි ක්රමය නම්,ඒවා උපයෝගි කරගෙන කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයයි.
පිදුරු භාවිතා කිරීමේ වැදගත්කම
- පහසුවෙන් සපයා ගැනීමට හැකිවීම.
- පොටෑසියම් පෝෂ්ය පදාර්ථය සැළකිය යුතු ප්රමාණයක් අන්තර්ගත වීම.
- කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේ භාවිතා කිරීමේ පහසුව.
- ඒකාකාරී සංයුතියකින් යුක්ත වීම.
ජලජ වල් පැළෑටි
විවිධ ජලජ වල් පැළෑටි පවා කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදී අමුද්රව්ය ලෙස භාවිතා කල හැකිය.මෙම අමුද්රව්ය භාවිතා කිරීමේදී වැව් හා ජලාශ ආශ්රිතව කොම්පෝස්ට් නිපදවා ගැනීමට යොදාගැනීම වඩාත් වැදගත් වේ.මක් නිසාද යත්,සමහර ජලජ වල් පැළෑටි ප්රවාහනය තහනම් කර ඇති බැවිනි.මේ සඳහා සැල්වීනියා,ජපන් ජබර වැනි දෑ කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදී පහසුවෙන් දිරාපත් කරගත හැකි බව පෙනී ගොස් ඇත.
- ඉක්මණින් දිරාපත්වීම.
- හොඳ පැහැයකින් හා තත්ත්වයෙන් උසස් කොම්පෝස්ට් ලබාගැනීමේ හැකියාව.
- ජලාශවලට සිදුවන හානි අවම කරගැනීම.
- විනාශකාරි ජලජ වල් පැළෑටි වඳ කිරීමේ හැකියාව.
- දිවයිනේ විවිධ ප්රදේශවල පහසුවෙන් සපයා ගැනීමේ හැකියාව.
- කුඩා ප්රදේශයකින් වැඩි අමුද්රව්ය ප්රමාණයක් සපයා ගැනීමේ හැකියාව.
කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයෙන් සම්පූර්ණයෙන් බීජ හා දඬු මැරී යාම නිසා පැතිරීමක් සිදු නොවේ.
සත්ව පොහොර
කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදී ශාක කොටස්වලට අමතරව සත්ව අපද්රව්ය භාවිතා කිරීමද වැදගත් වේ.මෙහිදී සත්ව මල හා මූත්රා භාවිතා කරනු ලබයි.
කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේ සාර්ථකත්වයට සත්ව පොහොරවල දායකත්වය ඉමහත්ය. මේ නිසා කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදී ශාක කොටස්වලට අමතරව හැකි සෑම අවස්ථාවකදීම සත්ව පොහොර භාවිතා කිරීම වැදගත්ය.එමඟින් තත්වයෙන් උසස් කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට හැකිය
සත්ව පොහොර භාවිතයේ වාසි
- වැඩිපුර පෝෂ්ය පදාර්ථ ප්රමාණයක් ලබාදීම.
- බොහෝ සත්ව පොහොරවල දක්නට ලැබෙන හොඳින් දිරාපත් වීමේ හැකියාව.
- බොහෝවිට
- බොහෝ සත්ව පොහොර භාවිතා අපද්රව්ය ලෙස විවිධ ප්රදේශවල පහසුවෙන් සපයා ගැනීමේ හැකියාව.
- නිෂ්පාදනය කරනු ලබන කොම්පෝස්ට් කිරීමෙන් නිෂ්පාදනය කරනු ලබන කොම්පෝස්ට් හි හොද පැහැයක් ලැබීම.
- කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට අවශ්ය ක්ෂුද්ර ජීවීන් එක් වීම.
- අමුද්රව්ය ලෙස භාවිතා කිරීමේ පහසුව.
ගොම
කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට විවිධ ප්රදේශවල වැඩි වශයෙන් භාවිතා කරන සත්ව පොහොරය වේ.ගොම වල අන්තර්ගත වල් ඇට විනාශ වීමද කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදී සිදු වේ.ගොම සමඟ හැකි සෑම විටමගව මූත්රාද භාවිතා කළහැකි නම්, දිරාපත් වීම තවදුරටත් ඉක්මන් කලහැකි අතර නිෂ්පාදනයකරනු ලබන කොම්පෝස්ට්වලට සැලකිය යුතු ප්රමාණයක් නයිට්රජන් ලබාදීමේ හැකියාවද ඇත.
ගොම භාවිතා කිරීමේ වැදගත්කම
- වැඩිපුර පෝෂ්ය පදාර්ථ ප්රමාණයක් ලබාදීම.
- හොඳින් දිරාපත් වීමේ හැකියාව.
- කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට අවශ්ය ක්ෂුද්ර ජීවීන් එක් වීම.
- නිෂ්පාදනය කරනු ලබන කොම්පෝස්ට් හි හොද පැහැයක් ලැබීම.
- කොම්පෝස්ට් හි බර වැඩි කිරීමට දායක වීම.
කුකුල් පොහොර
මේ සඳහා වැදගත් වන්නේ ලේයර් කුකුල් පොහොර වේ.බ්රොයිලර් කුකුල් පොහොරවල අන්තර්ගත දහයියා හෝ ලී කුඩු දිරාපත් වීමට අපහසුය.නමුත් බ්රොයිලර් අතුරණුව කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට භාවිතා කරන අවස්ථාවලදී ඒ සඳහා විශේෂ ක්රියාමාර්ගයක් අනුගමනය කිරීම තුලින් බ්රොයිලර් අතුරණුවද දිරාපත් කරගත හැකි වේ.ලේයර් කුකුල් පොහොර හොඳින් දිරාපත් වී ඇති නිසා කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට පහසුවෙන් භාවිතා කල හැක.
කුකුල් පොහොර භාවිතා කිරීමේ වැදගත්කම
- වැඩිපුර පෝෂ්ය පදාර්ථ ප්රමාණයක් ලබාදීම.
- කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට අවශ්ය ක්ෂුද්ර ජීවීන් එක් වීම.
- දිවයිනේ විවිධ ප්රදේශවල පහසුවෙන් සපයා ගැනීමේ හැකියාව.
- කොම්පෝස්ට් වලට හොඳින් පොස්පරස් ලබාදීමට හැකිවීම
එළු පොහොර
එළු පොහොර සපයාගත හැකි ප්රදේශවල කොම්පොස්ට් නිෂ්පාදනයට මෙම සත්ව පොහොර වර්ගයද සාර්ථකව භාවිතා කල හැකිය.විශේෂයෙන් බෙටි ආකාරයට දක්නට ලැබෙන එළු පොහොර කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදී හොඳින් කුඩු වී විනාශ වීම සිදුවේ.
එළු පොහොර භාවිතා කිරීමේ වැදගත්කම වැඩිපුර පෝෂ්ය පදාර්ථ ප්රමාණයක් ලබාදීම
- කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට අවශ්ය ක්ෂුද්ර ජීවීන් එක් වීම.
- නිෂ්පාදනය කරනු ලබන කොම්පෝස්ට් හි හොද පැහැයක් ලැබීම.
කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට ඒ ඒ ප්රදේශවල සුලභව දක්නට ලැබෙන ඕනෑම සත්ව පොහොරක් භාවිතා කළහැකිය.මේ සඳහා ඉහත සඳහන් කල සත්ව පොහොර වලට අමතරව ඌරු පොහොර,වවුල් පොහොර හා වෙනත් ඕනෑම සත්ව පොහොරක් භාවිතාකල හැකිය.ප්රදේශයේ සුලභතාව මත ඒවා තෝරා ගැනීම වඩාත් වැදගත්ය.
තණකොළ
ගොඩබිම්හි දක්නට ලැබෙන විවිධ තණකොළ වර්ග කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදි අමුද්රව්ය ලෙස භාවිතා කල හැකිය. බොහෝ විට තණකොළ පහසුවෙන් දිරාපත් කරගැනීමේ හැකියාවක් ඇත.
මෙසේ වල් පැළෑටි කොම්පෝස්ට් නිපදවා ගැනීමට යොදා ගැනීමෙන් වල්නාශක යෙදීම නිසා සිදුවන පරිසර දූෂණය අවම කරගැනීමටත්, එසේම වල් නාශක සඳහා වියදම් වන මුදල් අවම කර ගැනීමටත් අවස්ථාවක් උදාවේ.
මේ සඳහා ගිනි තණ වැනි රළු ස්වභාවයක් ඇති තණකොළ වර්ගවලින් පවා සාර්ථකව කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනය කරගත හැකි බව පෙනී ගොස් තිබේ.
ගිනි තණ සීඝ්රයෙන් වර්ධනය වන නිසා මෙන්ම ලංකාවේ බොහෝ ප්රදේශවල දක්නට ලැබෙන නිසා එය කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයට භාවිතා කිරීම වැදගත්ය.
තණකොළ භාවිතා කිරීමේ වැදගත්කම
- පහසුවෙන් දිරාපත් වීමේ හැකියාව
- පෝෂ්ය පදාර්ථය සැළකිය යුතු ප්රමාණයක් අන්තර්ගත වීම.
- පහසුවෙන් හා ලාභදායිව සපයාගැනීමේ හැකියාව.
- පරිසරය පිරිසිදුව තබාගැනීමේ හැකියාව.
- කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයෙන් සම්පූර්ණයෙන් බීජ හා දඬු මැරී යාම නිසා පැතිරීමක් සිදු නොවේ
ඉදිරියට – කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේදී බලපාන සාධක
සැකසුම – තුෂාර වල්ගම -කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව විසින් නිකුත් කළ ප්රකාශන ඇසුරිණි
