බෙංගාල බොක්ක බහු ආංශික තාක්ෂණික සහ ආර්ථික සහයෝගීතාව, එහි කෙටි නාමය වන බිම්ස්ටෙක් මගින් වඩාත් හොඳින් හඳුන්වනු ලබන අතර, 1985 දී සාර්ක් (SAARC) ආරම්භ කර වසර 12 කට පසු 1997 දී පිහිටුවන ලදී. සාර්ක් නිද්‍රාශීලී වී ඇති අතර බිම්ස්ටෙක් තවමත් තමන්ට හිමිකම් කිව හැකි සංවිධානයක් ලෙස ස්ථානගත වීමට අරගල කරමින් සිටී. බෙංගාල බොක්ක (BoB) කලාපයේ සහ ඉන්දියාවේ “නැගෙනහිර පනත” ප්‍රතිපත්තියේ සහයෝගීතාවයේ වඩාත් කැමති වාහකය බවට බිම්ස්ටෙක් පත් වුවද, බොහෝ සාර්ථක විය. බිම්ස්ටෙක් සිය 5 වැනි සමුළු මට්ටමේ රැස්වීම මාර්තු 30 වැනි දින ශ්‍රී ලංකාවේ කොළඹදී අථත්‍ය ආකාරයෙන් අවසන් කර ඇත. සමුළුවට පෙර, බිම්ස්ටෙක් විදේශ අමාත්‍යවරු මාර්තු 28 සහ 29 යන දිනවල දෙමුහුන් ආකාරයෙන් රැස් වූහ.
බිම්ස්ටෙක් යනු අංශය මත පදනම් වූ කලාපීය සහයෝගීතා සංවිධානයකි. කොළඹ සමුළුවට පෙර සහයෝගීතාව සඳහා නම් කරන ලද අංශ 14ක් තිබුණි. සෑම අංශයක්ම මෙහෙයවනු ලැබුවේ එම අංශයට අදාළ මූලිකත්වය ගැනීමේ වගකීම දරන සාමාජික රටක් විසිනි.
කාලානුක්‍රමික අනුපිළිවෙලින් විවිධ අවධිවලට ඇතුළත් වූ අංශ පහත පරිදි විය: 1. වෙළඳාම සහ ආයෝජන – බංග්ලාදේශය; 2.ප්‍රවාහනය සහ සන්නිවේදනය – ඉන්දියාව; 3. බලශක්තිය -මියන්මාරය; 4. සංචාරක – ඉන්දියාව; 5.තාක්ෂණය – ශ්‍රී ලංකාව; 6. ධීවර -තායිලන්තය; 7. කෘෂිකර්මය – මියන්මාරය; 8. මහජන සෞඛ්‍යය – තායිලන්තය; 9. දරිද්රතාවය තුරන් කිරීම – නේපාලය; 10. ප්‍රති-ත්‍රස්තවාදය සහ ජාත්‍යන්තර අපරාධ – ඉන්දියාව; 11. පරිසරය සහ ආපදා කළමනාකරණය – ඉන්දියාව; 12. මිනිසුන්-ජනතාව සම්බන්ධතා – තායිලන්තය; 13. සංස්කෘතික සහයෝගිතාව – භූතානය; 14. දේශගුණික විපර්යාස – බංග්ලාදේශය.
මෙතැන් සිට, හඳුනාගෙන ඇති අංශ හතක් තුළ සහයෝගීතාව කඩිනම් කෙරෙනු ඇති අතර, ඉන්දියාව ආරක්ෂක කණුව ප්‍රමුඛ වේ.
සමුලුව පැමිණියේ කොවිඩ් වසංගතයෙන් සහ යුක්රේනයේ යුද්ධයෙන් ගෝලීය පර්යාය ගැඹුරින් බැට කෑ අවස්ථාවක, එලඹෙන ගිවිසුමක් ගැන සුළඟේ සමහර පිදුරු හැර, නිශ්චිත ප්‍රතිඵලයක් නොමැත. සමුළුවේදී අගමැති මෝදි මෙසේ පැවසීය: “යුරෝපයේ මෑත කාලීන වර්ධනයන් ජාත්‍යන්තර පිළිවෙලෙහි ස්ථාවරත්වය පිළිබඳ ප්‍රශ්න මතු කර ඇත. මෙම සන්දර්භය තුළ, කලාපීය සහයෝගීතාව ඇති කර ගැනීම වඩාත් ප්‍රමුඛතාවයක් වී ඇත. අද අපි ආයතනික ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සංවර්ධනය කිරීම සඳහා බිම්ස්ටෙක් ප්‍රඥප්තිය අනුගමනය කරමු.
මෙම යුද්ධය සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සහ යුරෝපා සංගමය විසින් පනවන ලද ඒකපාර්ශ්වික සම්බාධක, ගෝලීය බලශක්ති මිල ගණන් මත විශාල පීඩනයක් ඇති කර ඇති අතර, සියලු බිම්ස්ටෙක් රටවල උද්ධමනය අවුස්සයි. මෙම සම්බාධකවලට ජාත්‍යන්තර නීතියේ කිසිදු පදනමක් නොමැති අතර එය සංවර්ධිත බටහිර ජාතීන් විසින් රුසියාවට දඬුවම් කිරීමට භාවිතා කරන මෙවලමකි. ආහාර හා ආහාරයට ගතහැකි තෙල් මිල ද ඉහළ යමින් උද්ධමන පීඩනයට එකතු වේ. මෙම අනවශ්‍ය යුද්ධය 2020 වසරේ මුල් භාගයේ සිට ගෝලීය ආර්ථිකය අඩපණ කළ චීනයේ සම්භවයක් ඇති කොවිඩ් වෛරසයට උඩින් දෙබිඩි පහරකි. වසංගත අභියෝගයට නව්‍ය නව එන්නත් සමඟින් ඉදිරියෙන් මුහුණ දී ඇති අතර දැන් වෙළඳපොලේ එන්නත් කිහිපයක් තිබේ
බිම්ස්ටෙක් න්‍යාය පත්‍රයේ සෞඛ්‍ය අංශය කෙරෙහි අවධාරණය කිරීම, මිනිසුන්ට නැවත රැකියාවට යාමට හැකිවන පරිදි එන්නත් කිරීමේ වැදගත්කම අවධාරනය කරයි. සංචාරක සහ සංචාරක කර්මාන්ත පුනර්ජීවනය නේපාලය, ශ්‍රී ලංකාව සහ තායිලන්තය වැනි රටවලට තීරණාත්මක වන වේ
වසංගතය අවම කිරීම සහ ආර්ථික පුනර්ජීවනය සහතික කිරීම සඳහා ප්‍රමාණවත් සෞඛ්‍ය සහාය අත්‍යවශ්‍ය වේ. සෞඛ්‍ය ආරක්ෂණය සමඟ ආහාර සුරක්ෂිතතාව, ශ්‍රම බලකායේ ප්‍රති-නිපුණතාවය සහ රැකියා ආර්ථික වර්ධනය ස්ථාවර කිරීමට සහ ඉහළ නැංවීමට ගාමක සාධක වනු ඇත. ජාතික, කලාපීය සහ ජාත්‍යන්තර මට්ටමින් සහයෝගිතාව අත්‍යවශ්‍ය වනු ඇත.
2022 බිම්ස්ටෙක් සමුළුවේ තේමාව – “ප්‍රතිරෝධී කලාපයක්, සමෘද්ධිමත් ආර්ථිකයක්, සෞඛ්‍ය සම්පන්න ජනතාවක් කරා” – බිම්ස්ටෙක් රටවල් මුහුණ දෙන ගැටළු පෙන්නුම් කරයි.
සත්කාරක රට වන ශ්‍රී ලංකාව දශක ගණනාවකට පසු දරුණුතම ආර්ථික අර්බුදයකට මුහුණ දී සිටී. ශ්‍රී ලංකාවට අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ ආනයනය කිරීම සඳහා ඉන්දියාව සැලකිය යුතු මූල්‍ය ආධාර ලබා දී ඇත. සංචාරක කර්මාන්තය සහ තේ අපනයනය මත ආර්ථිකය බොහෝ දුරට යැපෙන රටක්, අත්‍යාවශ්‍ය භාණ්ඩ ආනයනය සඳහා ඇති ඉල්ලුම සහ විදේශ ණය ආපසු ගෙවීමේ පීඩනය යටතේ එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය හැකිලෙන අතර විදේශ විනිමය සංචිත විශාල ලෙස පහත වැටුණි.
බිම්ස්ටෙක් ලේකම් කාර්යාලයට අරමුදල් අවශ්‍ය බව පිළිගත් අගමැති මෝදි, එහි මෙහෙයුම් අයවැය වැඩි කිරීම සඳහා ඉන්දියාව බිම්ස්ටෙක් ලේකම් කාර්යාලයට ඩොලර් මිලියනයක් ලබා දෙන බවත් නාලන්දා ජාත්‍යන්තර විශ්ව විද්‍යාලය විසින් පිරිනමනු ලබන බිම්ස්ටෙක් ශිෂ්‍යත්ව වැඩසටහනේ විෂය පථය පුළුල් කර පුළුල් කරන බවත් ප්‍රකාශ කළේය.
සැලකිය යුතු ප්‍රමාදයකින් පසුව බිම්ස්ටෙක් ප්‍රඥප්තිය අවසානයේ සම්මත කර ඇත. සාමාජික රටවල ආර්ථිකයන් පුනර්ජීවනය කිරීමේ අත්‍යවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍යයක් වන “ප්‍රවාහන සම්බන්ධතා සඳහා ප්‍රධාන සැලැස්ම” සම්මත කිරීමත් සමඟ සම්බන්ධතා න්‍යාය පත්‍රයට අනුමැතිය ලැබුණි. ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන්, අගමැති මෝදි කලාපීය සම්බන්ධතාවයේ, සහයෝගීතාවයේ සහ ආරක්ෂාවේ වැදගත්කම අවධාරණය කළේය.
බිම්ස්ටෙක් නායකයින් පහත ගිවිසුම් අත්සන් කිරීම ද අධීක්ෂණය කළහ:
* සාපරාධී කාරණාවලදී අන්‍යෝන්‍ය නෛතික සහය පිළිබඳ බිම්ස්ටෙක් සම්මුතිය
* රාජ්‍යතාන්ත්‍රික පුහුණු ක්ෂේත්‍රයේ අන්‍යෝන්‍ය සහයෝගීතාව පිළිබඳ බිම්ස්ටෙක් අවබෝධතා ගිවිසුම
* බිම්ස්ටෙක් තාක්ෂණ හුවමාරු පහසුකම ස්ථාපිත කිරීම පිළිබඳ සංගමයේ සංදේශය.
රැකියා විරහිත වූ මිලියන ගණනක් තම ජීවනෝපාය උපයා ගැනීම සඳහා නීති විරෝධී ක්‍රියාකාරකම්වලට යොමු වීමේ සම්භාවිතාව. මුහුදු කොල්ලකෑම්, මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්, මිනිස් ජාවාරම්, නීතිවිරෝධී මසුන් ඇල්ලීම වැනි ජාත්‍යන්තර අපරාධ වැඩි වීමට නියමිතයි. ප්‍රධාන සේවා යෝජකයෙකු වන ධීවර අංශය සඳහා බෙංගාල බොක්කෙහි ආරක්ෂාව ඉතා වැදගත් වනු ඇත.
කොවිඩ් වසංගතය හේතුවෙන් ඩිජිටල් අවකාශය ප්‍රමුඛත්වය ගෙන ඇත. රැස්වීම් සහ ගෙවීම් සඳහා ඩිජිටල් වේදිකාවන් වැඩි වී ඇත. එබැවින්, ඩිජිටල් වැඩබිම සුරක්ෂිත කිරීම සඳහා සයිබර් අවකාශයේ ආරක්ෂාව ප්‍රමුඛත්වය ගෙන ඇත. මෙය පුහුණු වැඩසටහන් හරහා මානව ප්‍රාග්ධනය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා සහයෝගීතාවයේ කවුළුවක් විවෘත කරයි, විවිධ රටවල වෘත්තිකයන් විසින් මෙහෙයවනු ලබන ඩිජිටල් මාදිලියේ පුහුණු මොඩියුල සමඟ නිල හා තාක්ෂණික මට්ටමින් සියලුම රැස්වීම් පැවැත්විය හැකිය.
බිම්ස්ටෙක් සාමාජික රටවල මානව ප්‍රාග්ධන දර්ශකය (HCI) ඉහළ නැංවීම සඳහා එවැනි නව ප්‍රවේශයන් අවශ්‍ය වේ. BoB සුළි කුණාටු සහ පාරිසරික හායනය සඳහා සමුද්‍රීය අවකාශයක් වන බැවින් BoB හි ආපදා කළමනාකරණය සහ දේශගුණික විපර්යාස සඳහා ඉහළ අවධානයක් සහ සහයෝගීතාවයක් අවශ්‍ය වේ.
භූ දේශපාලනය සියලු සංවිධාන මත සෙවනැල්ලක් ඇති කරන අතර හමුදා ජුන්ටාව මත පීඩනය වැඩි කිරීම සඳහා මියන්මාරයේ හමුදා ආන්ඩුව බිම්ස්ටෙක් සමුළුවෙන් ඉවත් කිරීමට බිම්ස්ටෙක් එක්සත් ජනපදයේ පීඩනයට ලක්ව ඇත. මෙම අනවශ්‍ය පීඩනය ස්වභාවිකවම ප්‍රතිරෝධය විය. මියන්මාරය සංවිධානයේ සාමාජිකයෙකු වන අතර භූගෝලීය වශයෙන් වැදගත් වන අතර කලාපීය සහයෝගීතාවය සඳහා බැහැර කළ නොහැකි බව ඉන්දියාවේ ප්‍රකාශයෙන් පැහැදිලි විය. අනෙකුත් සාමාජිකයන් මෙන් නොව මියන්මාරය නියෝජනය කළේ ඇයගේ විදේශ අමාත්‍යවරයා විසිනි. බිම්ස්ටෙක් හි අනාගත ප්‍රගතිය, බංග්ලාදේශය සමඟ සබඳතා පළුදු වී ඇති රොහින්ග්‍යා සරණාගත ප්‍රශ්නය හේතුවෙන් දැනටමත් සංකූලතා ඇති කර ඇති මියන්මාරය, විශේෂයෙන් මියන්මාරය, ඕනෑම සාමාජිකයෙකු මග හැරීමෙන් වලකනු ඇත.
ඊසානදිග ප්‍රාන්තවල කැරැල්ල මැඩපැවැත්වීම සඳහා මියන්මාරය සමඟ සහයෝගයෙන් ඉන්දියාවේ ආරක්ෂක අවශ්‍යතා ද බැඳී ඇත. මියන්මාරයට එල්ල වන පීඩනය ඇයව යලිත් චීනයේ තුරුලට තල්ලු කරනු ඇති අතර බෙංගාල බොක්කෙහි ඉන්දියාවේ අවශ්‍යතා අඩපණ කරනු ඇත. එපමනක් නොව, චීනය-පකිස්තාන මූලෝපායික සබඳතාව කලාපය තුල ඉන්දියාවේ අවශ්‍යතා වලට වල කැපීම සඳහා අතිකාල වැඩ කරමින් සිටියි. මියන්මාරය ආපසු නොඑන තැනින් ඔබ්බට තල්ලු කිරීම ඉතා නුවණට හුරු නැත. එපමණක් නොව, වෙනස්වන ගෝලීය අනුපිළිවෙල සහ COVID වසංගතය නිසා ඇති වූ බාධාව තුළ, චීනය තම ආධිපත්‍යමය ලියුම් කවරය පුළුල් කිරීමට උත්සාහ කරන අතර චීනය කේන්ද්‍ර කරගත් ආසියානු පිළිවෙලක් ගොඩනැගීමට උත්සාහ කරන බැවින් කලාපීය සංවිධාන අඩපණ කිරීමට උත්සාහ කරනු ඇත. චීනය දැනටමත් සමුද්‍රීය වසමෙහි චර්යා ධර්ම සංග්‍රහයේ කෙටුම්පත සම්බන්ධයෙන් ASEAN හි විරසකයක් නිර්මාණය කර ඇත.
බිම්ස්ටෙක් හට සහයෝගීතාවයේ ප්‍රවේශය ලබා ගත යුතු අතර සමහර සාමාජිකයින් අතර ඇති අවස්ථිතිභාවය සහ දේශපාලන අධිෂ්ඨානය නොමැතිකම පිළිබඳ අභියෝගය ජය ගත යුතුය. අනෙකුත් ප්‍රාදේශීය සංවිධාන සමඟ අතිච්ඡාදනය වන අවශ්‍යතා ඇති විට කලාපීය සහයෝගීතාවයේ ව්‍යුහයන් ගොඩනැගීම කිසි විටෙක පහසු නොවේ. මියන්මාරය සහ තායිලන්තය ASEAN හි සාමාජිකයින් වන අතර බොහෝ විට බිම්ස්ටෙක් වෙතින් අවධානය වෙනතකට යොමු වේ. ද්‍රව්‍යමය සහ මානව සම්පත් යන දෙඅංශයෙන්ම අසමමිතික වගකීම්වලට උරදීම ඉන්දියාවට ද පැවරී ඇත.
ප්‍රාදේශීය ඉන්දියාව, රෙගුලාසි ඒකාබද්ධ කිරීම සහ සුසංයෝගය එක්ව ඉදිරියට යා යුතුය. ඉන්දියාවේ සංවර්ධන හවුල්කාරිත්ව වැඩසටහන් කලාපීය සම්බන්ධතා, බලශක්ති සංවර්ධනය, අධ්‍යාපනය, සංස්කෘතික හුවමාරු සහ මහජන සුබසාධන ව්‍යාපෘති සඳහා වැඩි අරමුදල් කැප කර ඇත. කලාපීය සහයෝගීතාව සඳහා අවශ්‍ය අරමුදල් උත්පාදනය කිරීම සඳහා ආර්ථික පුනර්ජීවනය සහ වේගවත් වර්ධනය ප්‍රධාන වේ.
(කතුවරයා ඉන්දීය විදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශයෙහි හිටපු තානාපති සහ ලේකම්; ඔහු බංග්ලාදේශයේ සහ තායිලන්තයේ ඉන්දියානු මහ කොමසාරිස් සහ තානාපති ලෙස සේවය කර ඇත; DeepStrat හි ආරම්භක අධ්‍යක්ෂ,, ඔහු දැනට ඔබ්සර්වර් පර්යේෂණ පදනමේ දිල්ලි හි ආගන්තුක සාමාජිකයෙකි)
ඉන්දියා නිවුස් නෙට්වර්ක්ස්
